Geri

Temettuat Defterlerine Göre 1844-45 Yılı Geyve Kazası Camiikebir Mahallesi-2

Osmanlı Devletinde kişilerin iktisadî imkânlarını tespit etmek suretiyle kişinin ekonomik gücüne, senelik kazancına göre verginin belirlenmesi amacına yönelik olarak emlâk, arazi, hayvanat ve temettüat sayımları sonucu oluşan defterler tutulmuştur. Temettuat Defterleri denen bu defter koleksiyonları Osmanlı taşrasına ilişkin inceleme çalışmaları için önemli istatistikî verileri kapsar. Yani kişiye kazanç sağlayacak her türlü mal varlığı, tarla, bahçe, ev, dükkân, hayvanlar ve bundan başka gelir getiren bir mesleği varsa bunların hepsi tespit edilerek her mükellefin kişisel servetine ve senelik kazancına göre bir vergi konmaya çalışılmıştır.
Editör Editör

Temettuat sayımları için görevlendirilen Muhassıllara uymaları gereken noktaları bildiren Talimat-ı Seniyye ve bir de tezkire veriliyordu. Buna göre önce köy ahalisinin emlak ve akarı ile verecekleri verginin yaklaşık miktarı belirlendikten sonra asıl kazada bulunan halkın emlak ve akarı hatır ve gönüle bakılmayacak ve bir fert bile istisna tutulmayacak, hakkaniyetle tahrir olunmalı deniyordu. Yine aynı tezkirede kazanın ileri gelenleri; müftü, hatip, imam vb. eskiden beri vergi vermedikleri için şimdi karşı gelebilirlerdi. Fakat muhassıllar kazada emlaki olan kim olursa olsun vergi vermesini sağlamaya çalışacaklar, ellerinde eğer berat veya emr-i âli varsa alacaklardı. Bu kişilerin istisna tutulması ile halkın tepki vermesinden çekinilerek bu kişilerin gerekirse mahkemeye sevk edilmeleri ve cezalandırılmalarına karar verildi. 

Bu herkesin kazancına göre vergi alınması usulü Tanzimat Fermanındaki eşitlik ilkesine dayanarak uygulamaya konulmuş, Tanzimat'ın cari olduğu yerlerde 1840-1845'te iki sayım yapılmış Temettüat Defterleri bu sayımlar sonucu oluşmuştur. İşte bu sayımlar Osmanlı taşrasının anlaşılmasına yönelik önemli istatistikî bilgiler sunar.

Bu yazımızda Bolu Eyaleti Kocaeli Sancağı Geyve Kazasına tabi Camiikebir Mahallesi’ne ait Başbakanlık Osmanlı Arşivi Maliye Nezareti Varidat Kalemi defterlerinden 3686 numaralı Hicri 1261 (1845) tarihli defterde kayıt altına alınmış hane sahiplerinin bilgilerini siz Geyvelilerin istifadesine sunacağız.


CAMİİKEBİR MAHALLESİ HANE SAHİPLERİ İSİMLERİ

Hane NoADIMESLEĞİGELİRİ(krş)

1Süleyman oğlu Mehmet Reşit Efendiİmam1725 

2Semerci Ahmet oğlu AbdullahZiraat Ashabından1500

3Kethüda oğlu Hafız MehmetZiraat Ashabından2250

4Çavuş Mustafa oğlu Hüseyin8 yaşında çocuk200

5Bostan Osman oğlu EthemTalebe-i Ulumdan3500

6Benekli Ahmet oğlu AhmetZiraat Ashabından1500

7Numan oğlu Hacı MehmetSemerci1600

8Kara veli oğlu Hacı MehmetCabacı 1300

9İmam Hasan oğlu HasanRençber 1500

10Ali oğlu Semerci MehmetSemerci1500

11Hacı Emin oğlu Hacı MehmetDuhancı2500

12Hacı Mehmet oğlu HüseyinDuhancı2000

13İmam Hüseyin oğlu MehmetCabacı750

14Derzi Ahmet oğlu Hafız AbdullahCabacı1650

15Derzi Yusuf oğlu Ali UstaDerzi Esnafından 1200

16Kasap Osman oğlu İbrahimRençber1200

17Ayvaz Feyzullah oğlu HasanZiraat Ashabından2750

18Fersiz Ali oğlu MehmetCabacı1200

19Kuru Bekir oğlu MehmetCabacı1200

20?Çotur Halil oğlu Hasan oğlu Sürücü1200

21Kuru İbrahim oğlu HüseyinCabacı1700

22Güllü Ahmet oğlu Sait ÖmerCabacı1700

23Küçük Osman oğlu Ali'nin Mustafa7 yaşında çocuk2000

24Mütevelli Ahmet oğlu EthemRençber1700

25Hafız Ali oğlu Mustafanın AliCabacı750

26Ayvaz Feyzullah oğlu HüseyinBelirtilmemiş3250

27Bakkal Mehmet oğlu ArifBakkal1600

28Semerci Ahmet oğlu AhmetZiraat Ashabından1500

29Benli Hasan oğlu Hacı OsmanCabacı600

30Osman oğlu Birinci AhmetCabacı1250

31Sarı İbrahim oğlu Mehmedin HüseyinCabacı1500

32İnekçi Ali oğlu Halis?Cabacı1700

33Benli Hasan oğlu MustafaCabacı1500

34Kara Halil oğlu İbrahimDuhancı1500

35Benli Osman oğlu MehmetTahsildar800

36Ali oğlu Mumucu AhmetKahveci1350

37Erzurumlu Hüseyin oğlu Hacı MustafaCabacı1700

38Yusuf oğlu Mirahor MehmedZabtiye1500

39Mustafa oğlu Duhancı Mehmet AğaKahveci800

40Ömer oğlu İğneli AliBakkal1600

41Kara Müezzin oğlu Mustafanın Ahmet10 yaşında çocuk500

42Kara Müezzin oğlu Alinin Ethem8 yaşında çocuk500

43İbrahim oğlu Küçük MehmetZabtiye800

44Rumilili Hüseyin oğlu Molla AliKahvede Çırak1000

45Sadık oğlu Kadaifci MustafaKadaifci1300

46Tuzcu Mehmet oğlu HüseyinCabacı1200

47Sadık oğlu Derzi AhmetDerzi 1000

48Abdi Bey oğlu HüseyinCabacı1500

49Mustafa Bey oğlu MehmetCabacı1500

50Mustafa Bey oğlu BekirRençber1000

51Ayvaz Mehmet oğlu HüseyinTuğlacı750

52Kaldırdak? Hüseyin oğlu AliKahvede Çırak1000

53Molla Süleymen oğlu Mustafa6 yaşında çocuk300

54Sunturlu?? Zevcesi Abdullah Kızı Ayşe--------750

55İnce Ahmet oğlu MehmetDebbağ 1700

56Bolulu Mehmet oğlu Hacı MustafaCabacı1350

57Şahbal Mustafa oğlu AbdullahCabacı750

58Ali Osman oğlu AbbasCabacı750

59Ilıcalı Abdullah oğlu MehmetCabacı1700

60Güllü Ahmet oğlu AliZabtiye1250

61Rumilili Abdullah oğlu Dülger AhmetDülger 500

62Dalkavuk Mehmet oğlu Latif6 yaşında çocuk2000

63Çalık Mehmet oğlu Osman6 yaşında çocuk3000

64Kale Beyi Süleyman kızı Şerife--------700

65Hacı Süleyman oğlu HasanKahvede Çırak1000

66Kulaksız Ahmet oğlu MehmetArabacı1000

67?? Mehmet oğlu SüleymanBerber Çırağı500

68Usta hasan oğlu Alinin HasanRençber750

69Kel Berber Mustafa oğlu Ali Berber1200

70Keçeci Ali Kerimesi Şerife--------750

71Kara İbrahim oğlu AhmetZiraat Ashabından1800

72Ali oğlu Kâtip AliDeğirmenci1700

73Sarı Halil oğlu AliCabacı1250

74Bağcığazlı Hasan oğlu MehmetZiraat Ashabından750

75Mehmet oğlu Kethüda EminZabtiye650

76Kürtzade Ali oğlu HasanZiraat Ashabından1500

77Ahmet oğlu Hacı MustafaCabacı1000

78Osman oğlu Çineli AliBargirci1200

79Hacı Osman Zevcesi Sadık kızı Fatma-------1200

80Osman oğlu Çil MustafaCabacı500

81Ebu Bekir oğlu MustafaRençber1500


1844-45 yılı Temettuat kayıtlarına göre Camikebir Mahallesi 81 haneden oluşmaktadır. Vergisi 24461 kuruş temettuatı 105.775 kuruştur. Yukarıdaki tabloda belirtilen yıllık gelir miktarıkişilerin öşür gelirleri, temettuatı, hayvan gelirleri varsa ticaretinden gelirleri belirtilerek toplam olarak defterlere ayrıntılı bir şekilde kaydedilmiştir.

 Hane sahiplerinin isimlerine baktığımızda Geyve dışından gelen kişilerin olduğunu görmekteyiz. Erzurumlu Hüseyin, Rumilili Abdullah, Bolulu Mehmet, Rumilili Hüseyin gibi. (Rumeli Anadolu’nun Türk yurdu olmazdan evvel Anadolu’ya verilen isim olarak biliniyor. Rumeli veya Rum diyarı Osmanlı döneminde Orhan Bey döneminde bugünkü Trakya topraklarının ardından Balkan topraklarının fethi ile Osmanlı’nın Avrupa’daki topraklarına verilen isim olmuştur. Bugün dar anlamda Rumeli adı, İstanbul Boğazı’nın Avrupa yakasına verilmektedir.)

Hane sahiplerinin isimlerinde kullanılan sıfatlar da dikkatimizi çekmektedir. Dalkavuk Mehmet, Kulaksız Ahmet, Güllü Ahmet, Kaldırdak? Hüseyin, Benli Osman, Fersiz Ali, Benekli Ahmet gibi. Kullanılan bu sıfatlar kişilerin fiziksel özelliklerine göre defter kâtipleri tarafından yazılmıştır. Bu sıfatların veya unvanların bir kısmı ise o yörede kişilerin tanınması için kullanılmıştır. Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasından sonra soyadı kanunu ile bu unvanların kişilere soy ismi olarak verildiğini biliyoruz.

Yine Temettuat defterlerindeki kayıtlar sayesinde kişilerin şecerelerine ulaşmak da mümkündür. Camiikebir mahallesi hane sahipleri isimlerinden oğul, baba ve dede isimlerini öğrenebiliyoruz. Örneğin 14 nolu hane sahibi Hafız Abdullah’ın 47 numaralı hane sahibi Sadık oğlu Terzi Ahmet’in oğlu olduğunu anlayabiliyoruz. Hafız Abdullah, babası Terzi Ahmet, babası Sadık.

Temettuat defterlerindeki kişilerin meslekleri dönemin Geyve’sine dair ekonomik bilgiler de vermektedir. Kişilerin hangi mesleğe sahip olduklarını, yetiştirdiği tarım ürünlerini, sahip olduğu hayvan miktarlarını ve hayvan cinslerini, bunlardan yıllık ne kadar kazanç sağladığını, kimin ne kadar arazisi olduğunu Temettuat defterlerinden öğrenebiliyoruz.

Geyve’nin şehir yaşamını oluşturan Camiikebir mahallesinde yaşayanların meslek dağılımı şöyledir:

Meslek Adı:Hane sayısı

Ziraat Ashabından (çiftçi) : 8

Cabacı : 24

Rençber: 6 

Duhancı: 3

Derzi: 2

Debbağ: 1 

Dülger: 1

Bakkal: 2

Kahveci: 2

Kahvede çırak: 3

Bargirci: 1

Berber: 2

Berber çırağı: 1

Zabtiye: 3

Arabacı: 1

Semerci: 2

Tuğlacı: 1

Değirmenci: 1

İmam: 1

Tahsildar: 1

Talebe-i Ulumdan: 1

Kadaifci: 1

Meslek dağılımına baktığımızda Camiikebir mahallesinde yaşayanların 1/4’üne yakını Cabacı (24 hane) olarak karşımıza çıkmaktadır. Geyve’de 1844 yılında bu işle geçimini sağlayan hane sayısı bir hayli fazladır. Günümüzde ise bu mesleği yapan kalmamıştır. Yine artık günümüzde olmayan mesleklerden Duhancı, Dülger, Debbağ, Semerci, Değirmenci mesleklerini sayabiliriz. 

Camiikebir mahallesinde şehir yaşamı gereği olarak Bakkal, Berber, Kahveci, Zabtiye, Arabacı, Bargirci (Beygirci) gibi meslekler karşımıza çıkmaktadır. Tarım ile uğraşan hane sayısı ise 8 hanedir.

Kişilerin meslekleri köylere ve şehirlere göre değişiklik gösterse bile bugün olduğu gibi Tanzimat döneminde de Geyve bir tarım bölgesidir. Halk geçimini topraktan sağlamaktadır. Bir farkla ki bugün sebze ve meyve yetiştiren Geyveliler, 1844 yılında daha çok arpa, buğday, çavdar, darı, nohut gibi hububat üretmektedir. Meyvecilik anlamında üzüm bağları bugün olduğu gibi 1845 yılında da önemini korumaktadır. Bugün üretimi olmayan ipekböcekçiliği ve pamuk üretimi dönemin önemli gelir kaynakları arasında yer almaktadır.

Camiikebir mahallesinde geçimini tarımla sağlayan kişilerin yetiştirdiği ürünler arasında buğday, arpa, nohut, ipekböceği, pamuk, soğan olarak sayabiliriz.

Camikebir Mahallesi Ekilen Arazi ve Gelirleri: 

AraziDönümGeliri Kuruş

1.Ekilen Arazi42915683


2.Ekilmeyen arazi273----


3.Bağ665570


4.İpekböceği29671490


5.Pamuk 471295


6.Soğan274260


7.Bostan2170

Defterlerde ekilen araziler ile ekilmeyen araziler ayrı arı belirtilmiştir. Ekilen araziler içinde hangi ürünün yetiştirildiği bazı yerlerde arazinin başında “Mezruğ Harir(İpekböceği)”, “Mezruğ Soğan”, “Mezruğ Bostan” şeklinde bazı yerlerde ise sadece “MezruğBağçe” olarak belirtilmiştir.

Hayvan çeşitliliği bakımından Camikebir Mahallesinde büyükbaş hayvan ve taşıma hayvanlarının olduğunu küçükbaş hayvanlarının ise yetiştirilmediğini görmekteyiz.

Yetiştirilen HayvanAdediSüt Geliri

1.Kara Sığır Öküzü 11


2.Kara Sığır İneği26 858


3.Camus Öküzü(Manda)8


4.Camus İneği14 680


Taşıma Hayvanları: Adedi

1.Merkep 4


2.Ester (Katır) 2


3.Bargir(Beygir)2


4.Kısrak1

Caba: Kastamonu dilinde topraktan yapılan tombul tencere, Güveç: Toprak tencere.

Cabacı: Topraktan çömlek yapan kişi.

Rençber: Farsça(Renc; sıkıntı, zahmet. Ber; çeken) Tarla ve bahçede yahut başka işlerde kazmak veya taş, toprak taşımak gibi işlerde çalıştırılan gündelikçi. Amele, ırgat. Çiftçi

Duhancı: Tütüncü


Debbağ: Eski dilde deri işleyen kişiye verilen isimdi, bu işin yapıldığı yere de debbağhane denirdi.


Dülgerlik: Ahşap bina inşaatı konusunda uzmanlaşan meslek kolu.


Bargir: Farsça yük ve binek hayvanı, Beygir.


İmrahor, Osmanlı'da padişahın atlarına bakmakla görevli olan saray görevlisi. Mirahur ve mirahor isimleri de aynı anlamı içermektedir.

Yavuz Şengül


Mustafa Hamdullah ERGİN

GEYVE HABER

#

GENEL BİLGİLER

Geyve Otobüs Saatleri

Geyve Otobüs Saatleri

Geyve - Adapazarı, Adapazrı Geyve Otobüs sefer tarifesi. Geyve otobüsü kaçta kalkıyor? Adapazarından son Geyve Otobüsü, Sefer tarifesi, geyve koop otobüs