Oruç Tutmanın Fazileti
Mehmet AYDOĞAN
Oruç Farsça'daki rûze kelimesinin Türkçeleşmiş şeklidir."bir şeyden uzak durmak, bir şeye karşı kendini tutmak, engellemek"anlamında kullanılır.Fıkıh terimi olarak ise, imsak vaktinden iftar vaktine kadar, bir amaç uğruna ve bilinçli olarak, yeme içme ve cinsel ilişkiden uzak durmak demektir.
Oruç Tutmak Farzdır
Orucun farz kılındığını bildiren âyetler de şunlardır:
"Ey iman edenler! Sizden öncekilere olduğu gibi, sizede oruç tutma yükümlülüğü getirilmiştir; bu sayede kendinizi koruyacaksınız.Oruç sayılı günlerdedir. İçinizden hasta veya yolculukta olanlar başka günlerdetutabilirler; hasta veya yolcu olmadığı halde oruç tutmakta zorlananlar ise birfakir doyumluğu fidye vermelidir. Daha fazlasını veren, kendine daha fazlaiyilik etmiş olur; fakat yine de, eğer bilirseniz, oruç tutmanız sizin içindaha hayırlıdır" (el-Bakara 2/183-184).
Oruç tutmak, diğer ibadetlere nazaran biraz daha sıkıntılıolduğu için Allah, orucun farz kılındığını bildirirken, psikolojik rahatlatmasağlayacak ve emre muhatap olan müslümanların yüksünmesini engelleyecek birüslûp kullanarak, oruç tutmanın önceki ümmetlere de farz kılındığını belirtmesiyanında, ayrıca orucu daha sıkıntılı hale getirmesi muhtemel iki durumu(hastalık ve yolculuk) oruç emrinin hemen peşinden geçerli mazeret olarakzikretmiştir. Bu üslûp, meselâ öteki ümmetlerde de bulunduğu anlaşılan namaziçin kullanılmamıştır.
Oruç riyânın en az karışacağı bir ibadet olduğu için sevabıen fazla olan ibadetlerden sayılmıştır. Peygamberimiz'den nakledildiğine göre,orucun bu yönüne ilişkin olarak Allah, "Oruç benim içindir; onunkarşılığını ben vereceğim" buyurmuştur. Bu bakımdan oruç tutmanın sevapolarak karşılığı oldukça yüksektir. Cennetin özel olarak oruç tutanlarıngirmesi için ayrılmış bulunan "reyyân" adlı kapısından girme hakkı bukarşılığın mukaddimesi sayılmıştır.
Oruç Sabır Eğitimidir
Oruç, nefsin isteklerinden iradî olarak uzak durma olması yönüyle bir irade eğitimine, açlık ve susuzluğun verdiği sıkıntıya dayanma yönüyle de bir sabır eğitimine dönüşmektedir. İnsanın hayatta başarılı olabilmesi için irade hâkimiyeti ve güçlükler karşısında dayanabilme gücü de önemli bir role sahiptir. Nefsin isteklerinin kontrol altına alınmasında, ruhun arındırılıp yüceltilmesinde oruç etkili bir yoldur.
"Sabredenlere ecirlerihesapsız olarak tastamam verilir"
"Oruç sabrın yarısıdır"
Oruç Tutan Sağlıklı Yaşar
Orucun sağlık açısından pek çok yararları bulunduğu da uzman hekimler tarafından ifade edilmektedir. Ramazan orucu zahiren bakıldığında, bir yıl boyunca çalışan vücut makinesinin dinlenmeye ve bakıma alınması gibidir. Oruç, özellikle mide ve sindirim organlarının dinlenmesi için iyi bir moladır.
Oruçla ilgili olarak ilki kutsî hadis olmak üzere Peygamberimizin bazı sözleri şöyledir:
"Her bir iyilik için on mislinden yedi yüz misline kadar karşılık olabilir; fakat oruç başkadır. Çünkü oruç benim içindir ve onun ecrini ben vereceğim".
"Kim iman ederek ve sevabını Allah'tan umarak ramazan orucunu tutarsa önceki günahları affedilir"
"Oruçlu için birisi iftar ettiği vakit, öteki Rabbi ile karşılaştığı vakit olmak üzere iki sevinç vardır"
Kur'ân-ı Kerîm'de akla aykırıhiçbir emir ve yasak bulunmamakla birlikte, bütün emir ve yasakların yarar vehikmetlerini bilmek de mümkün değildir. Bununla birlikte öteden beri İslâmbilginleri çeşitli ibadetlerin yarar ve hikmetleri konusunda kafa yormuş,bunların kişisel pratik yararlarından çok, insan nefsinin arındırılması veyükseltilmesi yolunda fonksiyonel hale getirmeye çalışmışlardır. İbadetleri,bir hedefe erişmenin yolu olarak görebilenler için bu kulluk görevleri, artıksırtta taşınan ve bir an önce indirilmeye çalışılan bir yük olmaktan çıkar veâdeta üzerinde yükseklere ulaşılan bir araç haline gelir. İbadet esasen Hakk'ınemrine riayet olduğu gibi, sonuç itibariyle, halkın hakkına riayeti de içerir.Bu sebeple de ibadette Hakk'ın ve halkın hukukuna riayet birlikte gerçekleşir.
Gazzâlî orucun üç derecesinden bahsederken, bedende iştahve şehvetin tatmin yeri ve aracı olan iki âzayı yani mide ve cinsel organı,iştah ve şehvet duyduğu şeylerden mahrum etmekten ibaret olan orucu,"sıradan insanların orucu" (avam orucu) olarak; buna ilâveten gözü,kulağı ve diğer âzaları günahtan korumayı "özel kişilerin orucu"(havas orucu) olarak ve tüm bunlara riayet ettikten başka, kalbini düşükemellerden, dünya düşüncelerinden kısaca, mâsivâdan arıtarak bütün varlığıylaAllah'a bağlanmayı ise "daha özel kişilerin orucu" (ehassü'l-havâsorucu) diye tanımlar. Orucun hangi derecesi alınırsa alınsın, ibadetintoplumsal ilişkilere, toplumsal hayata, kısaca "iyi geçim"e yönelikolumlu sonuçları açıkça görülecektir.
Oruç Tutmak Şeytanı Zincire Vurmaktır
İnsanların arasındaki çekişmenin, kavganın temel sebeplerinden biri insanların, iştah ve şehvetlerini ölçüsüzce tatmin etmeye çalışması ve belki bu amacı gerçekleştirmek üzere mal ihtiraslarıdır. Birinci kademedeki oruç bile bu ihtirası dizginlemenin, iştah ve şehveti kontrol altına almanın bizzat gerçekleştirilen ve tecrübe edilen bir yolu olmaktadır. İştah ve şehveti alabildiğine ve ölçüsüzce tatmin peşinde koşmak şeytanî bir tutum olup oruç tutmak bu yönüyle şeytanı zincire vurmak anlamına gelir.
Peygamberimiz'in, orucun ikinci yönünü vurgulayan"Oruç bir kalkandır; sakın, oruçluyken, cahillik edip de kem söz söylemeyin. Birisi size sataşacak veya dalaşacak olursa, 'ben oruçluyum, ben oruçluyum' deyin" sözü izaha gerek bırakmayacak şekilde, "iyi geçim"i vurguluyor. Oruç, sadece iştah ve şehveti dizginlemek değildir,ayrıca ağzını ve dilini kötü ve çirkin söz söylemekten korumaktır.
İbadetlerin sırlarını, gerçek mâna ve önemini kavrayan kimiâlimler namaz kıldığı, oruç tuttuğu halde, hâlâ çirkin işler yapan vefenalıktan sakınmayan kimseyi, abdest alırken yüzünü, eline su almadan üç kereyıkayan kimseye benzetmişlerdir: Uzaktan bakan onun abdest aldığını zannetse deo gerçekte abdest almamaktadır. Peygamberimiz "Oruç tutan öyle insanlarvardır ki, kârları sadece açlık ve susuzluk çekmektir" derken bu durumukastetmiş olmalıdır.
Mehmet AYDOĞAN
Geyve Haber
